Dnia 28 września 2024 roku odbył się Dzień Nauki SGGW, podczas których grono zainteresowanych miało okazję uczestniczyć w licznych wykładach i prelekcjach. Jednym z wydarzeń była prezentacja poświęcona krótkiej historii krowy. Wykład prowadzony przez profesora Gołębiewskiego przyciągnął uwagę słuchaczy nie tylko swoją treścią, ale także przystępnym sposobem przekazu.
Gra na małym polu: Jak wyżywić świat na boisku ograniczonych zasobów?
“Wyobraźmy sobie, że powierzchnia lądowa kuli ziemskiej, która nadaje się do prowadzenia na niej hodowli roślinnej, to wielkie boisko piłkarskie o powierzchni 7400 m².” Taki obraz przywołał w swojej wypowiedzi profesor Gołębiewski, podkreślając ograniczenia zasobów, które mamy do dyspozycji, aby wyżywić rosnącą światową populację. W tej analogii pole karne – które stanowi tylko małą część całego boiska – reprezentuje powierzchnię lądową zdolną do produkcji roślinnej żywności, którą można bezpośrednio spożywać. Tymczasem reszta boiska to obszary, które są trudne do zagospodarowania ze względu na ukształtowanie terenu, poziom wód gruntowych czy inne ograniczenia naturalne.
Do 2050 roku populacja ludzka ma wzrosnąć do 9,3 miliarda osób. Z tego wynika ogromne wyzwanie: jak wyżywić tyle ludzi, korzystając z ograniczonej powierzchni, której odpowiednikiem jest pole karne? W tej sytuacji stajemy przed dylematem: jak zrównoważyć potrzeby żywieniowe ludzkości z ochroną środowiska i zachowaniem naturalnych ekosystemów?
Wyjątkowa rola użytków zielonych
Profesor zwraca uwagę, że około dwie trzecie powierzchni „boiska” stanowią trwałe użytki zielone, które nie nadają się do bezpośredniej uprawy roślin. Te obszary to głównie góry, tereny o dużym nachyleniu oraz bagna, które uniemożliwiają efektywne wykorzystanie maszyn rolniczych i intensywną uprawę. Są to również ważne ekosystemy, które pełnią kluczowe funkcje w przyrodzie, takie jak podtrzymywanie bioróżnorodności i ochrona środowiska. Próba ich przekształcenia pod produkcję roślinną mogłaby przynieść więcej szkód niż korzyści, np. poprzez osuszanie bagien, co wpłynęłoby negatywnie na lokalne ekosystemy.
Dylematy intensyfikacji rolnictwa: między efektywnością a degradacją
Z jednej strony intensyfikacja rolnictwa, czyli zwiększenie produkcji na mniejszej powierzchni, mogłaby być odpowiedzią na wzrastające zapotrzebowanie na żywność. Jednakże, jak podkreśla profesor, takie podejście często prowadzi do masowej produkcji, obniżenia jakości produktów oraz degradacji środowiska. Intensywne rolnictwo często wiąże się także z wyczerpywaniem zasobów naturalnych i nadmiernym obciążeniem zwierząt gospodarskich.
Z drugiej strony, rolnictwo ekologiczne, które jest mniej wydajne, stawia pytania , czy w długim okresie będziemy w stanie dostarczyć wystarczającą ilość żywności, aby zaspokoić potrzeby energetyczne każdego człowieka na Ziemi. Profesor wskazuje, że przyszłość rolnictwa może wymagać innowacyjnych rozwiązań, takich jak produkcja wertykalna, hydroponika, aeroponika, a nawet produkcja mięsa w kulturach tkankowych. Jednak wdrożenie tych nowoczesnych technologii może zająć od 10 do 15 lat, a wyzwania związane z wyżywieniem globalnej populacji stoją przed nami już dziś.
Cyrkularne agroekosystemy: jak zwierzęta zamykają obieg zasobów
Kluczowym elementem, który często jest pomijany w debacie o przyszłości rolnictwa, jest rola zwierząt w zamykaniu cyrkularnych procesów agroekosystemów. Na każde 1 kg biomasy roślinnej produkowanej w systemach rolnych przypada od 3 do 5 kg biomasy, która nie jest jadalna dla człowieka. Ta niezjadana biomasa, jak tłumaczy profesor, musi być jakoś zagospodarowana – w przeciwnym razie może stanowić ryzyko np. pożarów niekontrolowanych, jak ma to miejsce w krajach takich jak Hiszpania czy Portugalia.
Zwierzęta, zwłaszcza przeżuwacze, odgrywają tu kluczową rolę. Są w stanie przetworzyć produkty uboczne, takie jak otręby, śruta rzepakowa czy wysłodki buraczane, których człowiek nie jest w stanie spożyć. W ten sposób zwierzęta pomagają zamknąć cykl produkcji żywności, co pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie zasobów rolniczych. Profesor podkreśla, że nie chodzi o „zabijanie zwierząt” z ideologicznych powodów, lecz o ich rolę w zrównoważonym systemie produkcji rolnej.
Podsumowanie
Wypowiedź profesora ukazuje, jak skomplikowane są wyzwania stojące przed współczesnym rolnictwem. Boisko piłkarskie jako metafora globalnych zasobów rolniczych świetnie oddaje skalę problemu – z jednej strony mamy ograniczoną powierzchnię, którą możemy przeznaczyć na produkcję roślinną, z drugiej strony potrzebę zachowania cennych ekosystemów i zrównoważenia produkcji żywności. Rozwiązania, jakich będziemy potrzebować w przyszłości, muszą łączyć innowacje technologiczne z dbałością o środowisko i efektywne wykorzystanie zasobów, w tym rolę zwierząt w zamykaniu cyklu produkcji żywności. Serdecznie zapraszamy do wysłuchania pełnej wersji wykładu profesora Gołębiewskiego, który szczegółowo omawia kluczowe znaczenie bydła w rolnictwie oraz jego rolę w zrównoważonej produkcji żywności. Całość prezentacji dostępna jest dla wszystkich zainteresowanych.
Źródło: https://youtu.be/CFTSbPuCJa4?si=-z8e2hlYOSlXI7sL