Hodowla owiec towarzyszy człowiekowi od tysięcy lat. Również w Polsce ma ona długą historię, jednak w ostatnich dekadach sektor ten napotkał wiele wyzwań, co doprowadziło do drastycznego zmniejszenia liczby owiec w kraju. Czy hodowla owiec w Polsce jest dziś opłacalna? Jakie fakty i mity otaczają tę branżę? W niniejszym artykule przyjrzymy się zarówno wyzwaniom, jak i potencjałowi rozwoju owczarstwa w Polsce.
Fakty: Rzeczywistość hodowli owiec w Polsce
1. Drastyczny spadek pogłowia owiec
Najlepszy okres dla polskiego owczarstwa przypadł na lata 80., kiedy pogłowie owiec wynosiło prawie 5 milionów sztuk. Niestety, w wyniku zmieniających się preferencji konsumenckich oraz spadku zapotrzebowania na produkty owcze, liczba ta spadła dramatycznie – do około 226 tysięcy sztuk w 2022 roku. W porównaniu z krajami śródziemnomorskimi czy Wielką Brytanią, owce odgrywają w Polsce marginalną rolę w gospodarce, co wpływa na niską rentowność i wycofywanie się wielu hodowców z rynku.
2. Ochrona rodzimych ras i genetyczna różnorodność
W odpowiedzi na malejącą populację oraz nacisk na intensyfikację produkcji, w Polsce podjęto działania na rzecz ochrony genetycznej rodzimych ras owiec, takich jak wrzosówka, kamieniecka czy świniarka. Programy te wspierają hodowców, którzy decydują się na utrzymanie i rozwijanie ras dobrze przystosowanych do lokalnych warunków. Populacje tych ras są wytrzymałe na trudne warunki klimatyczne i charakteryzują się wysoką plennością, co sprzyja ich hodowli na terenach mniej sprzyjających intensywnej produkcji rolniczej.
3. Ekologiczna produkcja i agroturystyka
Ekologiczna hodowla owiec w Polsce zyskuje na popularności, zarówno jako sposób na produkcję żywności, jak i jako element agroturystyki. Małe hodowle, prowadzone często w gospodarstwach agroturystycznych, mogą stanowić atrakcję dla dzieci i dorosłych, zachęcając do kontaktu z naturą. Owce w takich gospodarstwach często utrzymywane są na wypasie ekstensywnym, co pozytywnie wpływa na jakość produktów i ogranicza koszty.
4. Wełna, mleko i ser – bogactwa pod owczym runem
Wartość produktów owczych, takich jak mięso, wełna i mleko, nie powinna być niedoceniana. Baranina, szczególnie bogata w sprzężony kwas linolowy (CLA), zaliczana jest do żywności prozdrowotnej – wspomaga funkcjonowanie układu odpornościowego i działa przeciwmiażdżycowo. Wełna z owiec hodowanych w Polsce znajduje zastosowanie w sektorze produktów ekologicznych, a sery owcze – choć wciąż mniej popularne niż krowie – cieszą się rosnącym uznaniem wśród smakoszy.
5. Programy wsparcia dla hodowców
Polscy hodowcy mogą liczyć na wsparcie finansowe, szczególnie w regionach o tradycyjnych korzeniach pasterskich. Przykładem jest program „Owca Plus” realizowany w województwie śląskim, który wspiera wypas owiec na terenach przyrodniczo cennych. Hodowcy otrzymują dopłaty za utrzymywanie zwierząt, a także mogą sprzedawać swoje produkty w lokalnych centrach promocji, co zwiększa opłacalność produkcji.
Mity o hodowli owiec: Obalanie powszechnych przekonań
1. Hodowla owiec jest niezwykle pracochłonna
Często uważa się, że hodowla owiec wymaga znacznego nakładu pracy. W rzeczywistości jednak mała hodowla jest stosunkowo łatwa do prowadzenia. Owce to zwierzęta stadne, które nie wymagają codziennego nadzoru. Regularne strzyżenie, przycinanie racic i odrobaczanie to podstawowe zabiegi pielęgnacyjne.
2. Produkty owczarskie są niskiej jakości
Produkty takie jak wełna, baranina czy sery owcze, choć wciąż mniej popularne w Polsce, są wysokiej jakości. Baranina jest coraz bardziej ceniona za swoje właściwości zdrowotne, a sery z mleka owczego – produkowane m.in. w Europie Zachodniej i krajach śródziemnomorskich – mają status produktów o chronionej nazwie pochodzenia. W Polsce zyskują one na wartości dzięki rosnącej świadomości konsumentów.
3. Hodowla owiec jest nieopłacalna
Choć w Polsce hodowla owiec może być mniej rentowna niż intensywna produkcja bydła czy trzody chlewnej, dostęp do dopłat, wzrost zainteresowania produktami ekologicznymi oraz rozwój agroturystyki sprawiają, że owczarstwo zyskuje nowe możliwości rozwoju. Dzięki programom wsparcia i promocji produktów takich jak baranina czy sery owcze, hodowla owiec może być coraz bardziej opłacalna.
Przyszłość hodowli owiec w Polsce
Hodowla owiec w Polsce stoi przed wieloma wyzwaniami, ale również otwierają się przed nią nowe perspektywy. Wzrost popytu na produkty ekologiczne, zmiany w systemach dopłat oraz rosnące zainteresowanie produktami owczymi ze względu na ich prozdrowotne właściwości mogą wspierać rozwój tej branży. Promowanie hodowli rodzimych ras oraz zwiększanie świadomości konsumentów mogą przyczynić się do przywrócenia hodowli owiec należnego jej miejsca w polskim rolnictwie.
Owce, dzięki swojej adaptacyjności i korzystnemu wpływowi na środowisko, mogą odegrać kluczową rolę w promowaniu zrównoważonego rolnictwa. Ich wypas sprzyja ochronie przyrody, utrzymaniu bioróżnorodności i wspieraniu lokalnych tradycji.
Agrowoltaika: Zrównoważona hodowla owiec i farma fotowoltaiczna
Wypas owiec na farmach fotowoltaicznych przynosi wiele korzyści dla środowiska i ekonomii. Owce naturalnie koszą trawę, co eliminuje konieczność używania kosiarek, a ich odchody użyźniają glebę. Dzięki obecności zwierząt teren farmy staje się bardziej bioróżnorodny, co wspiera lokalne ekosystemy. Co więcej, odpowiednio zaprojektowane instalacje fotowoltaiczne chronią zarówno zwierzęta, jak i panele przed uszkodzeniem. Agrowoltaika staje się coraz popularniejszym i zrównoważonym rozwiązaniem, łączącym hodowlę zwierząt z produkcją energii odnawialnej.
Źródła:
https://swiatrolnika.info/informacje/hodowla-owiec-wszystko-co-musisz-wiedziec.html
https://cordis.europa.eu/article/id/386840-diving-into-the-genetics-of-estonia-s-ancient-sheep/pl
https://wz.iz.edu.pl/files/WZ_2015_4_art11.pdf
https://www.topagrar.pl/articles/fotowoltaika/agrowoltaika-owce-w-elektrowni-slonecznej-2458802