Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR) staje się jednym z najpoważniejszych wyzwań dla zdrowia ludzi i zwierząt, bezpieczeństwa żywności oraz stabilności gospodarczej. Eksperci ostrzegają, że jeśli nie zostaną podjęte zdecydowane działania, do 2050 roku może ona spowodować nawet 39 milionów zgonów na świecie. Jak podkreślono w raporcie Programu Środowiskowego ONZ z 2024 roku Navigating New Horizons, skutki AMR wykraczają daleko poza system ochrony zdrowia – zagrażają zrównoważonemu rozwojowi, produkcji żywności, walce z ubóstwem i ochronie środowiska.
Rekomendacje dla decydentów
Na początku roku FAO, WHO, UNEP i Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt (WOAH) opublikowały dokument pt. Kluczowe działania w walce z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe – przewodnik dla parlamentarzystów. Wskazuje on konkretne kroki, które ustawodawcy powinni podjąć, aby skutecznie przeciwdziałać AMR w skali krajowej i międzynarodowej.
W raporcie podkreślono, że nadużywanie i niewłaściwe stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych, słabość systemów ochrony zdrowia, ograniczony dostęp do usług weterynaryjnych, niektóre praktyki rolnicze oraz zanieczyszczenie środowiska – to główne czynniki przyspieszające rozprzestrzenianie się AMR.
Autorzy apelują o wzmocnienie prawa, zapewnienie odpowiedniego finansowania, lepszą współpracę międzysektorową oraz szeroką edukację społeczną. Szczególne znaczenie ma podejście „Jedno zdrowie”, które łączy troskę o zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska w spójną, naukową strategię.
Jaką rolę mogą odegrać parlamentarzyści?
Zaleca się, aby posłowie i senatorowie korzystali z narzędzia legislacyjnego przygotowanego przez cztery organizacje międzynarodowe, które pozwala zidentyfikować luki w prawie dotyczącym oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. W oparciu o te analizy powinni wspierać przepisy jasno określające obowiązki i odpowiedzialność wszystkich zainteresowanych sektorów.
Prawo powinno m.in.:
- promować racjonalne stosowanie i bezpieczne unieszkodliwianie antybiotyków w medycynie, weterynarii i uprawach,
- ograniczać obrót podrabianymi i niskiej jakości lekami,
- wzmacniać odporność zwierząt i roślin na choroby, aby zmniejszyć potrzebę stosowania antybiotyków,
- redukować przedostawanie się farmaceutyków do środowiska.
Wskazuje się również na konieczność zapewnienia dostępu do usług weterynaryjnych, rozwijania dobrych praktyk rolniczych, bioasekuracji i dbałości o dobrostan zwierząt.
Szczepienia, edukacja i wsparcie finansowe
Strategie szczepień zaleca się stosować zarówno wobec chorób zakaźnych u ludzi, jak i wobec chorób u zwierząt hodowlanych, zarówno lądowych, jak i wodnych, szczególnie tych, które znajdują się na liście priorytetowej WOAH
Raport zachęca rządy do inwestowania w edukację rolników oraz szkolenia dla lekarzy weterynarii i doradców z zakresu profilaktyki, bioasekuracji, właściwego stosowania leków, szczepień i wpływu AMR na środowisko. Dodatkowo proponuje się system zachęt finansowych, np. dotacje czy dopłaty, aby rolnicy i firmy spożywcze chętniej przestrzegali zasad odpowiedzialnego stosowania antybiotyków i wdrażali alternatywne rozwiązania.
Ochrona środowiska i współpraca międzynarodowa
Ważnym elementem jest też uwzględnienie w prawie przepisów chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem lekami stosowanymi w hodowli zwierząt i uprawach roślin.
Parlamentarzyści mogą odegrać kluczową rolę również poza granicami swoich krajów uczestnicząc w międzynarodowych sieciach i spotkaniach wysokiego szczebla poświęconych AMR. Dzięki temu możliwe jest tworzenie wspólnego, globalnego frontu wobec zagrożenia, które nie zna granic.