W dzisiejszych czasach produkty pochodzenia zwierzęcego są często krytykowane. Jednak jeśli cofniemy się do początków diety pierwszych ludzi, zauważymy, jak ogromne znaczenie miała żywność zwierzęca w ewolucji człowieka.
Jaka była rola produktów zwierzęcych?
Dieta naszych przodków była zróżnicowana i złożona, w dużej mierze kształtowana przez dostępność składników odżywczych pochodzenia zwierzęcego oraz roślinnego. Stosowanie diety tzw. łowców-zbieraczy polegało na zdobywaniu pożywienia i zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego poprzez zbieractwo, polowanie i rybołówstwo. Dieta pierwszych ludzi zmieniała się w zależności od sezonu i regionu, które wpływały na dostępność produktów.
Jaką rolę odgrywało mięso w diecie przodków?
Spożycie żywności pochodzenia zwierzęcego odgrywało kluczową rolę w kształtowaniu metabolizmu i anatomii człowieka. Fundamentalnymi źródłami składników odżywczych były mięso, organy oraz tłuszcz.
Mięso stanowiło istotny element diety, przyczyniając się do ewolucji człowieka. Żywność zwierzęca umożliwiła redukcję wielkości przewodu pokarmowego odpowiedzialnego za trawienie roślin. Włączenie mięsa do diety wpłynęło na liczne adaptacje w zakresie rozwoju anatomicznego, metabolicznego i biochemicznego. Spożywanie mięsa miało również znaczący wpływ na rozwój mózgu – jego masa zwiększyła się trzykrotnie. Rozwinięcie umiejętności polowania sprawiło, że pozyskiwanie mięsa stało się bardziej efektywne. Narzędzia kamienne ułatwiały patroszenie zwierzyny i zdobywanie cennych składników odżywczych zawartych w mięsie, takich jak wysokiej jakości białko oraz mikroelementy.
Dieta łowców-zbieraczy opierała się w około 65% na energii pochodzącej z produktów zwierzęcych, takich jak mięso i ryby. W cieplejszych klimatach stanowiły one około 50% spożycia energetycznego. W zależności od regionu roczne spożycie mięsa w tych społecznościach wahało się od 40 do nawet ponad 500 kg mięsa lub ryb. Miód i węglowodany roślinne były również często spożywane przez te ludy. Rośliny oraz bulwy traktowano jako pokarm zapasowy, jednak nie stanowiły podstawy diety.
Jak transformacja rolnicza wpłynęła na dietę?
Zmiany klimatu oraz ocieplenie prawdopodobnie przyczyniły się do rozwoju produkcji roślinnej, a tym samym do ograniczenia spożycia mięsa w diecie. Zaczęto udomawiać zwierzęta, a równocześnie większą uwagę poświęcono uprawie roślin i zbóż. Badania archeologiczne wskazują, że okres, w którym spożycie mięsa zeszło na dalszy plan, był związany ze spadkiem zdrowia.
Wzrosła zachorowalność na niedokrwistość spowodowaną niedoborem żelaza, a także pojawiły się problemy stomatologiczne i nieprawidłowości w zgryzie. Takie zmiany prowadziły do powszechnego niedożywienia wśród ówczesnych społeczności.
Rozwój technologiczny w XVIII i XIX wieku znacząco zwiększył dostępność mięsa. Wprowadzenie metod przechowywania, takich jak chłodzenie, oraz efektywniejsze systemy transportu umożliwiły dostarczanie mięsa do miejsc, gdzie spożycie produktów zwierzęcych było ograniczone. Dzięki lepszej dostępności żywności zwierzęcej wzrosło spożycie energii, białka i mikroelementów, co znacząco poprawiło jakość odżywiania ludzi.
Podsumowanie
Żywność pochodzenia zwierzęcego, w tym mięso i tłuszcze, była kluczowym źródłem składników odżywczych, które wpłynęły na rozwój metaboliczny i anatomiczny człowieka. Spożycie mięsa przyczyniło się do zwiększenia masy mózgu oraz zmniejszenia rozmiarów przewodu pokarmowego. W czasach łowców-zbieraczy dieta w 65% opierała się na produktach zwierzęcych. Jednak zmiany klimatyczne i rozwój rolnictwa ograniczyły ich spożycie, co negatywnie wpłynęło na zdrowie. Dopiero rozwój technologii w XVIII i XIX wieku poprawił dostępność mięsa, co korzystnie wpłynęło na stan odżywienia ludności.
Źródła:
- https://www.aleph2020.org/asfs-and-lifestock/prehistorical-diets
- Larsen, Clark Spencer. Animal source foods and human health during evolution. The Journal of Nutrition 133.11 (2003): 3893S–3897S.
- https://informatormasarski.pl/przyprawy-i-dodatki-do-mies/znaczenie-miesa-w-ewolucji-czlowieka/