Niebezpieczna, niezwykle zakaźna i powodująca ogromne straty w hodowli zwierząt – pryszczyca znów pojawiła się w Europie, i to w krajach, gdzie nie była obecna od ponad pół wieku. Najpierw pojedynczy przypadek w Niemczech, a później ogniska na Węgrzech i Słowacji, które stanowią poważne zagrożenie. Co hodowcy powinni wiedzieć o pryszczycy i jak chronić gospodarstwa? Oto kompendium wiedzy.
Pryszczyca (Foot and Mouth Disease – FMD) jest wirusową, bardzo zakaźną chorobą zwierząt parzystokopytnych, w tym bydła, świń, owiec i kóz. Wirus pryszczycy przenosi się przez kontakt bezpośredni pomiędzy zwierzętami, za pośrednictwem mięsa i produktów mięsnych, mleka i jego przetworów, nasienia, skór, wełny, paszy dla zwierząt, itp. Wirus może być przenoszony także przez człowieka, sprzęt gospodarski, ptaki, owady, gryzonie, środki transportu czy odzież. Kraj, w którym wystąpi pryszczyca, narażony jest na bardzo duże straty ekonomiczne w przemyśle mięsnym, mleczarskim oraz hodowli. Straty te powodowane są upadkami zwierząt z gatunków wrażliwych, kosztami likwidacji ognisk choroby oraz wypłacanych odszkodowań, a także wstrzymaniem obrotu i eksportu zwierząt z gatunków wrażliwych, mięsa tych zwierząt oraz produktów pozyskiwanych od tych zwierząt.
Ludzie są podatni na zakażenie, jednakże pryszczyca u ludzi nie jest śmiertelna i zwykle przebiega łagodnie. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z chorym zwierzęciem lub spożycie mięsa, mleka i niepasteryzowanych przetworów mlecznych pochodzących od zakażonego zwierzęcia.
Drogi zakażenia oraz objawy
Wirus wydalany jest przez zakażone zwierzę na ok. 4 dni przed wystąpieniem u niego objawów chorobowych. Zakażone i chore na pryszczycę zwierzęta wydalają wirus z wydychanym powietrzem, wydzielinami oraz wydalinami. Największa koncentracja wirusa znajduje się w płynie surowiczym i nabłonku pojawiających się pęcherzy. Przeżuwacze mogą być nosicielami wirusa nawet do trzech lat. Hodowców zwierząt parzystokopytnych powinny zaniepokoić następujące objawy:
- gorączka, apatia, utrata apetytu, brak przeżuwania, gwałtowny spadek mleczności;
- zwiększone pragnienie i obfite ślinienie;
- pęcherze na języku, wargach i dziąsłach, śluzawicy u bydła/tarczy ryjowej u świń, na skórze szpary międzyracicowej, a także na wymieniu i strzykach;
- po pęknięciu pęcherzy – bolesne rany, owrzodzenia;
- cielęta i prosięta, karmione mlekiem zwierząt chorych na pryszczycę często padają z objawami biegunki i ogólnego wycieńczenia;
- równie często dochodzi do padnięć zwierząt dorosłych.
Ochrona zwierząt przed chorobą
W celu ochrony stada przez wniknięciem wirusa pryszczycy należy pamiętać, żeby zwierzęta wprowadzane do niego pochodziły z wiadomego źródła i były zaopatrzone w świadectwo zdrowia potwierdzające ich pochodzenie i status zdrowotny. Zalecenia lekarzy weterynarii są następujące:
- Wstrzymać przyjmowanie do gospodarstwa jakichkolwiek zwierząt parzystokopytnych – cieląt, krów, buhajów, świń.
- Należy podjąć wszelkie możliwe środki bioasekuracji – wprowadzić maty dezynfekcyjne, stosować dezynfekcję wszystkich wjeżdżających pojazdów
- Zabronić osobom postronnym wstępu do budynków inwentarskich
- Wymagać od osób pracujących w gospodarstwie (lekarze weterynarii, doradcy itp.) stosowania odzieży jednorazowej i odkażania obywia
- Należy zachować szczególna higienę doju, przechowywania pasz, zakarmiania zwierząt, dystrybucji wody,
- Uniemożliwić kontakt zwierząt gospodarskich z dzikimi zwierzętami gatunków wrażliwych
Substancje zalecane do dezynfekcji
Wirus pryszczycy jest wrażliwy na pH powyżej 9 (zasadowe) oraz poniżej 6 (kwaśne). Do skutecznych środków należą:
- Węglan sodu (Na₂CO₃) – roztwór 4%
- Kwas octowy – roztwór 2%
- Podchloryn sodu – roztwór 3%
- Peroksymonosiarczan potasu – roztwór 1%
Wirusa nie zabijają jednak środki oparte na fenolu, czwartorzędowych związkach amoniowych, oraz środki jodoforowe.
Jak postępować w przypadku podejrzenia choroby?
W razie zauważenia niepokojących objawów należy:
- w razie zauważenia wymienionych objawów choroby należy natychmiast zawiadomić powiatowego lekarza weterynarii celem umożliwienia pobrania próbek w kierunku wykluczenia FMD;
- zgłoszenia należy dokonać bezpośrednio albo za pośrednictwem lekarza weterynarii opiekującego się gospodarstwem lub właściwego miejscowo organu samorządu terytorialnego (wójta, burmistrza, prezydenta miasta);
- do czasu przybycia powiatowego lekarza weterynarii wszystkie zwierzęta należy zatrzymać w gospodarstwie, zwierzęta chore zamknąć i odizolować, nie wpuszczać osób postronnych do gospodarstwa oraz unikać wyjazdu domowników poza teren gospodarstwa.
Należy pamiętać, że wystąpienie tej szybko szerzącej się choroby powoduje zawsze ogromne straty ekonomiczne dla kraju oraz hodowców zwierząt, związane w koniecznością wybijania zakażonych stad, a także ograniczeniem obrotu i handlu zwierzętami oraz produktami pochodzenia zwierzęcego.
Pryszczyca w Polsce
Ostatni przypadek FMD w Polsce stwierdzono w 1971 r. Polska jest uznana za kraj urzędowo wolny od tej choroby przez Światową Organizację ds. Zdrowia Zwierząt (OIE). Warto też pamiętać, że pryszczyca jest chorobą zwalczaną z urzędu!!! Zgłoszenie podejrzenia wystąpienia pryszczycy jest obowiązkiem wynikającym z ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Za zwierzęta zabite w ramach zwalczania pryszczycy przysługuje odszkodowanie z budżetu państwa.
Źródło informacji: GIW