W erze naznaczonej sprzecznymi poradami dietetycznymi i rosnącymi obawami o zdrowie, grupa wiodących badaczy, kierowana przez profesora Frederica Leroya z Vrije Universiteit Brussels, opracowała Tabelę Odżywiania. Ten pionierski model proponuje odejście od konwencjonalnej narracji „zdrowej” diety w kierunku bardziej dopracowanej koncepcji „odpowiedniego” odżywiania.
Ta zmiana podkreśla znaczenie jakości składników odżywczych, a nie przestrzegania nadmiernie uproszczonych etykiet dietetycznych, dostosowując się do różnorodnych środowisk kulturowych i ekonomicznych, opierając się na solidnych badaniach naukowych. Tabela Odżywiania została opracowana, aby wyposażyć jednostki w wiedzę potrzebną do dokonywania spersonalizowanych wyborów żywieniowych i wpływania na przyszłą politykę dietetyczną.
Indywidualnie dopasowana strategia żywieniowa
Tabela Odżywiania (Nourishment Table) wyróżnia się spośród uniwersalnych wytycznych dietetycznych, oferując dostosowane, oparte na dowodach podejście. Skupia się na dwóch głównych aspektach: gęstości składników odżywczych w żywności, która bierze pod uwagę równowagę niezbędnych składników odżywczych, takich jak białka i mikroelementy, w stosunku do zawartości kalorycznej, oraz stopniu przetworzenia żywności.
Badania wskazują, że diety zawierające 25–30% kalorii z produktów zwierzęcych — takich jak mięso, nabiał, ryby i jaja — mogą prowadzić do lepszych wyników zdrowotnych. Te produkty są bogatym źródłem wysokiej jakości białka, niezbędnych kwasów tłuszczowych omega-3 (DHA i EPA), różnych mikroelementów (w tym żelaza hemowego, cynku, wapnia, jodu, retinolu, witamin D3 i B12) oraz unikalnych związków bioaktywnych (takich jak cholina, tauryna, kreatyna, karnityna, karnozyna), które są rzadkie lub nieobecne w dietach roślinnych.
Problem z żywnością ultraprzetworzoną
Konwencjonalne porady dotyczące zdrowego odżywiania nie doprowadziły do zmiany nawyków żywieniowych wśród populacji. Pomimo obfitości opcji żywieniowych w zamożnych społeczeństwach, rośnie zapotrzebowanie na żywność ultraprzetworzoną. Ta żywność, często mylnie reklamowana jako zdrowa, jest w przeważającej mierze produkowana przez duże korporacje w celu maksymalizacji zysku, zastępując bardziej odżywcze produkty zwierzęce.
Ultraprzetworzone produkty zazwyczaj obejmują zakłócone matryce żywności, produkowane z tanich, przetworzonych składników, takich jak cukry, skrobie, oleje z nasion oraz izolaty białkowe, w połączeniu z licznymi dodatkami, takimi jak barwniki, aromaty, słodziki i emulgatory. Ich hipersmakowitość (czyli nadmierna atrakcyjność smakowa) zachęca do nadmiernej konsumpcji, przyczyniając się do otyłości i problemów metabolicznych, podczas gdy ich promocja pod wprowadzającymi w błąd etykietami dotyczącymi zrównoważonego rozwoju lub zdrowia jeszcze bardziej dezorientuje konsumentów.
Promowanie równowagi dzięki Tabeli Odżywiania
W krajach takich jak Pakistan, Egipt i Meksyk diety ubogie w produkty pochodzenia zwierzęcego korelują ze znacznymi niedoborami składników odżywczych i zwiększoną częstością występowania chorób, takich jak cukrzyca typu 2. Podkreśla to potrzebę porad dietetycznych, które stawiają gęstość składników odżywczych ponad uproszczone zmiany w diecie. Tabela Odżywiania opowiada się za zrównoważoną dietą, która szanuje osobiste preferencje, dziedzictwo kulturowe i ograniczenia ekonomiczne. Promuje podstawową dietę o średniej lub wysokiej gęstości składników odżywczych oraz z minimalną do umiarkowanej zawartością przetworzonych produktów. To podejście jest elastyczne, zaspokajając różne potrzeby dietetyczne w różnych grupach demograficznych.
Dwie wersje Tabeli Odżywiania
Tabela Odżywiania dostępna jest w dwóch formach:
- Wersja oparta na zasadach: zapewnia podstawowe ramy określające najważniejsze zasady żywienia, skupiając się na wzajemnym oddziaływaniu gęstości składników odżywczych i przetwarzania żywności, bez zalecania konkretnych diet.
- Wersja ilustracyjna: rozszerza zasady, oferując konkretne przykłady z diet historycznych i współczesnych, ilustrując, jak pasują do Tabeli Odżywiania na podstawie zawartości składników odżywczych i poziomów przetworzenia. Ta wersja pomaga zrozumieć, jak wybory żywieniowe wpływają na odżywianie w praktyce.
Obie wersje nie tylko pomagają konsumentom w podejmowaniu świadomych wyborów żywieniowych, ale także mogą pomóc w kształtowaniu polityki poprzez zapewnienie jaśniejszego obrazu potrzeb żywieniowych różnych populacji.
Tabela Odżywiania to coś więcej niż tylko wytyczne dietetyczne — to apel do decydentów, aby przyjęli politykę żywnościową opartą na nauce, która równoważy jakość odżywczą ze zrównoważonym rozwojem.
Jak stwierdza Frederic Leroy:
„Odpowiednie odżywianie wykracza poza koncepcję ‘zdrowej diety’. Chodzi o praktyczne, poparte naukowo podejście do zaspokajania naszych potrzeb żywieniowych, respektowania indywidualnych wyborów i pomagania konsumentom w codziennym wyborze pożywnych produktów.”