Mleko od wieków stanowi ważny element diety w wielu kulturach. W ostatnich latach coraz częściej pojawiają się jednak pytania o jego wpływ na zdrowie. Jedni podkreślają jego wartość odżywczą, inni zwracają uwagę na możliwe negatywne skutki spożycia. Jak jest naprawdę? Przeanalizujmy najczęstsze opinie i zestawmy je z aktualną wiedzą naukową.
Mleko jako źródło składników odżywczych
Mleko to jedno z najbardziej wartościowych produktów spożywczych. Zawiera pełnowartościowe białko, wapń, witaminy (A, D, E, z grupy B) oraz minerały, takie jak potas i fosfor. Już jedna szklanka mleka może pokryć znaczną część dziennego zapotrzebowania na wapń, ważnego dla zdrowia kości i zębów. Tłuszcz mlekowy dostarcza z kolei antyoksydantów, takich jak witamina A, E oraz koenzym Q10, które wspierają układ odpornościowy i mogą działać ochronnie przed rozwojem niektórych chorób.
Wpływ mleka na zdrowie
Regularne spożywanie mleka — nawet w ilości jednej szklanki dziennie — może wiązać się z niższym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, udaru, nadciśnienia, raka jelita grubego, zespołu metabolicznego, otyłości i osteoporozy. Produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu mogą dodatkowo sprzyjać redukcji masy ciała i wspierać utrzymanie masy mięśniowej przy dietach niskokalorycznych.
Warto również zwrócić uwagę na fermentowane produkty mleczne, takie jak kefir i jogurt. Badania wskazują, że ich regularne spożycie może zmniejszać ryzyko cukrzycy typu 2.
Mleko a skóra
Kwasy tłuszczowe zawarte w mleku wpływają korzystnie na zdrowie skóry. Mają one właściwości przeciwzapalne, wspierają odpowiedź immunologiczną i mogą łagodzić objawy niektórych chorób dermatologicznych, jak trądzik, egzema czy atopowe zapalenie skóry. Ich działanie ochronne i regenerujące sprzyja także odbudowie naturalnej bariery skórnej.
Znaczenie tłuszczu mlekowego
Tłuszcz mlekowy zawiera wiele bioaktywnych związków: CLA (skoniugowany kwas linolowy), kwas wakcenowy, koenzym Q10, α-tokoferol czy krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Związki te mogą wspierać odporność, działać przeciwzapalnie, a także korzystnie wpływać na funkcjonowanie jelit i układu oddechowego. Badania wskazują również na ich potencjalne działanie przeciwnowotworowe.
Niektóre prace naukowe podkreślają także możliwe działanie fotoprotekcyjne tłuszczów mlekowych, co może mieć znaczenie w ochronie skóry przed promieniowaniem UV.
Fakty i mity na temat mleka
Mit 1: Mleko nasila stany zapalne
Dostępne dane sugerują, że mleko i produkty mleczne, zwłaszcza fermentowane, mają właściwości przeciwzapalne. Wyjątek stanowią osoby z alergią na białka mleka krowiego.
Mit 2: Mleko zwiększa wydzielanie śluzu
Nie ma dowodów naukowych na to, że mleko zwiększa produkcję śluzu. Efekt ten może mieć podłoże psychologiczne, związane z oczekiwaniami osoby spożywającej mleko (efekt placebo).
Mit 3: Mleko powoduje trądzik
Niektóre badania sugerują, że składniki mleka, takie jak kwasy tłuszczowe, mogą wręcz łagodzić stany zapalne skóry. Wpływ mleka na trądzik jest złożony i zależy m.in. od rodzaju produktu i indywidualnych uwarunkowań organizmu.
Mit 4: Mleko zwiększa ryzyko nowotworów
Choć istnieją kontrowersje wokół tłuszczów w diecie, wiele badań wskazuje, że tłuszcze mleczne zawierają składniki o działaniu przeciwnowotworowym. Przykładem może być tzw. paradoks grenlandzki — mieszkańcy Arktyki spożywają dietę bogatą w tłuszcze, a mimo to rzadziej zapadają na niektóre nowotwory. Składniki tłuszczu mlecznego, szczególnie pochodzącego od krów karmionych naturalnie, mogą wspierać mechanizmy obronne organizmu.
Podsumowanie
Mleko, choć nie jest odpowiednie dla wszystkich (np. osób z alergią na białko mleka lub nietolerancją laktozy), pozostaje wartościowym elementem diety. Zamiast całkowicie eliminować je z jadłospisu, warto szukać odpowiednich form – jak mleko bez laktozy czy produkty fermentowane. Kluczem jest umiar oraz świadome, indywidualnie dopasowane wybory żywieniowe.
Źródła:
https://nutritionandmetabolism.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12986-020-00527-y
http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-4-722.pdf
https://www.uwm.edu.pl/kmizj/wp-content/uploads/2012/04/09.pdf
https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/11/Farmacja_2_2016_03.pdf